Kafel piecowy z Rogóźna

Kafel piecowy z Rogóźna.

Przedstawiany zabytek został odkryty wraz z bogatym zbiorem kafli i ceramiki na stanowisku Rogóźno 4 w trakcie badań w 1990 r. Jako jeden z nielicznych artefaktów, zachował się w całości. Należy on do kafli wypełniających, środkowych. Ściankę licową ma kwadratową, nieznacznie wypukłą, zdobioną reliefem herbu Prawdzic i pokrytą zielonkawo-brunatną polewą. Komora kafla posiada owalny otwór o płasko ściętej krawędzi z barwą wypału jasnoceglasto-szarą. Na powierzchni zewnętrznej komory zauważalne są ślady zagładzania.

Według oświadczenia właściciela gospodarstwa, na terenie którego odkryto kafle, znalezione je w wykopie pod fundament południowej ściany domu. Tworzyły one zwarte skupisko zawierające 14 fragmentów ceramiki oraz 42 fragmentów kafli.

Biorąc pod uwagę rozmiar naszych kafli, na podstawie innych znalezisk tego typu z terenów Polski oraz znanej literatury, nasz obiekt, jak i cały zbiór, można wydatować na XV-XVIII w.

Istotniejsze znaczenie od wielkości kafli rogozińskich ma ich jednolitość wymiarów oraz charakterystyka profilu ścianek licowych nawiązująca do średniowiecznych, gotyckich wzorów kaflarskich, świadcząca o ich pochodzeniu z jednego, bądź kilku podobnych pieców. Praktycznie wszystkie kafle wykonane zostały z gliny żelazistej. Płytki licowe formowano w matrycach, a komory wykonywano na kole garncarskim posługując się techniką taśmowo-ślizgową. Oba elementy łączono, przeważnie na zasadzie symetrycznego zetknięcia krawędzi płytek i komór. Były one raczej dociskane i ugniatane palcami. Płytki licowe od wewnątrz również były wyrównywane palcami, bądź drewnianymi gładzikami. Barwa przełomów komór kafli z Rogóźna oscyluje głównie wokół rożnych odcieni koloru czerwonego (ceglastego), przechodząc miejscami w kolor szary, a nawet ciemnoszary.

Ścianki licowe wszystkich naszych egzemplarzy zdobione są ornamentem reliefowym. Przeważa asymetryczny układ motywów zdobniczych, jedynie kilka kafli cechuje symetryczność kompozycji zdobniczych. Wśród zabytków z Rogóźna można wydzielić następujące grupy motywów ornamentacyjnych:

– heraldyczno-rycerskie

– motywy zoomorficzne

– motywy symboliczne

– ornament geometryczny i roślinny

Kafle z Rogóźna nie ustępują jakością wykonania i bogactwem ornamentyki analogicznym zbiorom z wielkopolskich stanowisk, tj. Gniezno, dwory w Jankowie Dolnym i Jarocinie. Sama obecność kafli zdobionych podobnymi motywami „jagiellońskimi” w materiale z Rogóźna, Gniezna i Jankowa Dolnego stawia nasze znalezisko w rzędzie unikatowego na Ziemi Łęczyckiej zbioru kafli gotyckich.