Umowa Zgierska

Dokument tzw. “Umowy Zgierskiej” zawartej między komisarzem wojewódzkiego Wydziału Administracyjnego Komisji Województwa Mazowieckiego K. Witkowskim a sukiennikami w sprawie osiedlenia się ich i założenia zakładów fabrycznych w Zgierzu. Dokument sporządzony w j. niemieckim i polskim, liczy 20 stron zszytych nicią. Na ostatniej stronie podpisy: Klemensa Witkowskiego, J (?) Grabskiego oraz J. Zacherta. Poszyt, papier, tekst spisany atramentem, wymiary szer. około 20 cm; wys. około 31,5 cm.

30 marca 1821 roku podpisano przełomowy dla historii Zgierza dokument. Powstał on w bardzo ważnym momencie w dziejach naszego miasta i sprawił, że Zgierz mógł rozwijać się jako nowoczesny ośrodek sukienniczy.

Początek XIX wieku to czas, kiedy Europa zmagając się ze skutkami wojen napoleońskich wprowadzała nowy ład, ustalony przez mocarstwa na kongresie wiedeńskim. W tym czasie pojawiły się na rynku doskonałe tkaniny z pierwszych fabryk brytyjskich. Dodatkowo wysokie rosyjskie cła na wyroby wełniane blokowały dużą część rynku. Po konferencji w Wiedniu w 1815 r. utworzono Królestwo Polskie, którym rządził car Rosji. Nowe państwo związane było unią celną z rosyjskim imperium, ale nie posiadało żadnego przemysłu i było w złej sytuacji finansowej.

W takich warunkach prezesem Komisji Województwa Mazowieckiego został Rajmund Rembieliński. Podjął on decyzję o nadaniu Zgierzowi specjalnych praw osadniczych. Miały one być zgodne z Postanowieniem Księcia Namiestnika Królestwa Polskiego z 18 września 1820 r. o ułatwieniach i ulgach dla osiadających w Królestwie zagranicznych fabrykantów sukna i innych rzemieślników.

Skutkiem działań Rajmunda Rembielińskiego stała się Umowa Zgierska, która została zawarta 30 marca 1821 r. pomiędzy komisarzem wojewódzkim Wydziału Administracyjnego Komisji Województwa Mazowieckiego Klemensem Witkowskim i reprezentantami osadników: K. G. Saengerem, pochodzącym z Chodzieży, J. H. Teske z Szamocin oraz J. G. Viertelem z Rogóźna. Wcześniej przygotowaną umowę zaakceptował namiestnik Królestwa gen. Józef Zajączek. Wszystkie dobrodziejstwa i swobody zapisane w Umowie Zgierskiej uzyskały również miasta: Dąbie, Gostynin, Łódź i Przedecz. W ten sposób Umowa stała się „konstytucją” dla miast zawierających umowy osiedleńcze z sukiennikami przybywającymi z zagranicy.

Umowa w 44 punktach głównych i 6 szczegółowych określała warunki osiedlania się w Zgierzu, głównie zagranicznych sukienników. Osada fabryczna stanowiła nową dzielnicę Zgierza nazwaną Nowym Miastem. Zgierz stał się centralnym ośrodkiem produkcji i handlu w Królestwie Polskim.