Dzieje Zgierza – Realizacja II etapu tworzenia wystawy stałej MMZ

Celem jej organizacji była chęć pielęgnowania tożsamości kulturowej i świadomości historycznej poprzez przybliżenie dziejów regionu. Niniejszy projekt dotyczył stworzenia wystawy, która chronologicznie poprzedza ekspozycję powstałą w latach 2017/18, a która dotyczy okresu od początku XIX wieku, aż po czasy II RP. Na wystawie prezentowane są zabytki z Działu Archeologicznego oraz Historycznego z okresów od epoki brązu, przez okres wpływów rzymskich, średniowiecze, aż po nowożytność. Jako eksponaty wybrane zostały obiekty o szczególnej wartości historycznej i archeologicznej dla naszego regionu, takie jak: skarb siekierek brązowych, popielnice kultury przeworskiej wraz z wyposażeniem grobowym, średniowieczne uzbrojenie i przedmioty codziennego użytku.

Sala ekspozycyjna podzielona została na 6 mniejszych przestrzeni ekspozycyjnych, tak aby każdy wątek historyczny prezentowany był w innym kontekście.

Pierwsza z przestrzeni przedstawia pradzieje Zgierza (kultura łużycka). Prezentowane są tu zabytki archeologiczne dotyczące pierwszych śladów obecności skupisk osadniczych na tym terenie, m.in. skarb siekierek brązowych. Siekierki podziwiać można w wiszącej gablocie wystawienniczej, zamocowanej bezpośrednio do ścian. Kolejnym elementem aranżacyjnym w tej części są dwie tablice informacyjne z tekstami i ilustracjami opisujące datowanie, epokę brązu, kulturę łużycką, badania z nią związane, charakterystykę jej ludności i obrządku pogrzebowego oraz występowanie jej na naszych terenach. W tej przestrzeni znaleźć można również 4 miniklosze naścienne, w których eksponowane są pojedyncze zabytki z epoki brązu, tj. bransoleta brązowa, naramiennik, toporek kamienny.

W drugiej przestrzeni ekspozycyjnej oglądać można zabytki kultury przeworskiej i ślady jej bytności na terenach Zgierza. W wiszącej gablocie zaprezentowane są zabytki z grobu łucznika oraz z ciałopalnego grobu wojownika i kobiety. Na ścianach znaleźć można 6 minikloszy naściennych, w których wyeksponowane zostały fibule, monety i przęśliki gliniane. Tuż przy gablocie wystawienniczej na pieńku ustawiony został kamień żarnowy wraz z rozcieraczem, który zwiedzający może dotknąć. Najważniejszą częścią tej przestrzeni jest znajdująca się w jej centrum gablota podłogowa, w której zaaranżowany został grób ciałopalny trzech wojowników wraz z ich bogatym wyposażeniem. Podziwiać tu można popielnice z przepalonymi kośćmi, miecze gięte rytualnie, umba od tarczy, groty włóczni i inne przedmioty wykorzystywane za życia przez zmarłych. Na ścianach znaleźć można 2 tablice informacyjne z tekstami i ilustracjami opisujące sytuację na przełomie tysiącleci, okres lateński i okres wpływów rzymskich. Dowiedzieć się z nich można również o kulturze przeworskiej, jej osadnictwie na naszych terenach na przykładzie wybranych stanowisk oraz o próbie rekonstrukcji stroju męskiego i żeńskiego na podstawie inwentarzy grobowych.

Trzecia przestrzeń poświęcona jest okresowi średniowiecza, czyli czasom, w którym Zgierz uzyskał prawa miejskie. W dwóch gablotach wystawienniczych zaprezentowane zostały zabytki archeologiczne z badań miejskich starego miasta w Zgierzu, są to m.in.: elementy armatury żelaznej i wyposażenia budynku, narzędzia i przedmioty codziennego użytku oraz elementy uzbrojenia i oporządzenia jeździeckiego. Dodatkowo na ścianach wyeksponowane zostały monety średniowieczne w 1 kloszu oraz pojedyncze zabytki w 5 kloszach. Na jednej ze ścianek w tej przestrzeni zainstalowany został monitor dotykowy wraz z odtwarzaczem multimedialnym, w którym wyświetlana jest animacja filmowa uzupełniająca tą części ekspozycji. Znajdują się tu również trzy tablice informacyjne z tekstami i ilustracjami opisujące zabytki z naszych zbiorów, historie średniowiecza i stanowisk archeologicznych z tego okresu. Występują tu również wyjaśnienia dotyczące pochodzenia nazwy miasta i początków jego założenia, informacje o badaniach w Zgierzu i o efektach tych prac – rozstrzygnięciu funkcji znalezionego budynku (Zgierz st. 4) oraz opis wybranych zabytków wraz z ich funkcją. Nad przestrzenią tej części ekspozycji zamocowane są do ścianek 2 belki stropowe, które mają na celu domykać tą przestrzeń od góry przy jednoczesnym korespondowaniu z dwiema pozostałymi przestrzeniami poświęconymi epoce średniowiecza – wnętrzu pracowni kowalskiej oraz izbie bogatej mieszczki ze Zgierza.

Kolejna przestrzeń – czwarta, ukazuje wyposażenie wczesnośredniowiecznej kuźni. W zaaranżowanym wnętrzu z polepą na podłodze i pobielonymi ścianami z chropowatą strukturą, przy zrekonstruowanym kowadle ustawionym na pieńku stoi postać kowala w stroju z epoki. Na strój kowala składa się m.in.: mieszek, spodnie, tunika, skarpety, owijacze, pas, buty męskie i kaptur. Zaprezentowane tu są również oryginalne narzędzia kowalskie pochodzące ze zbiorów Muzeum w Sieradzu. Na tylnej ścianie za plecami kowala znajduje się tablica przedstawiająca wnętrze kuźni. Nad tą przestrzenią zamontowane zostały 2 belki stropowe, które (oprócz walorów wizualnych) służą do wykorzystania innowacyjnej techniki oświetlenia inteligentnego do aktywnego sterowania światłem. Na jednej z belek zawieszona została siatka syntetyczna z wydrukiem frontu izby kowala, zasłaniając wnętrze. Siatka ta dopiero po podświetleniu staje się przezierna i ukazuje wnętrze izby.

Kolejna przestrzeń prezentuje wnętrze późnośredniowiecznej izby z piecem kaflowym obłożonym zrekonstruowanymi kaflami wzorowanymi na zabytkach odnalezionych w okolicy dworu w Rogóźnie. Na tylnej ściance zamocowane jest małe okienko, podłoże wykonane jest z desek, a na ścianach wykonana jest imitacja deskowań. W izbie tej siedzi mieszczka w zrekonstruowanym stroju z epoki, imitując przędzenie. Znajduje się tu również rekonstrukcja stołu średniowiecznego, taboretu oraz drobne naczynia – kufel oraz dzban, pochodzące ze zbiorów naszego Muzeum. Na strój kobiety składa się m.in: mieszek, suknia, fartuch, krajka, suknia wierzchnia, buty damskie, nóż, nogawice, welon i czepek oraz dwie szpile brązowe. Nad przestrzenią ekspozycyjną znajdują się 2 belki stropowe, analogicznie jak w dwóch pozostałych przestrzeniach dotyczących średniowiecza. Na jednej z nich zamocowany jest zrekonstruowany świecznik dwunastopalnikowy. W tej przestrzeni, podobnie jak w izbie kowala, zastosowane zostało oświetlenie inteligentne do aktywnego sterowania światłem oraz wydruk na siatce syntetycznej.

Ostatnia przestrzeń poświęcona jest czasom nowożytnym ze szczególnym naciskiem na potop szwedzki, w skutek którego Zgierz stracił prawie 90% zabudowań. Z racji tego, że nie zachowały się żadne zabytki z tego okresu, ten fragment historii przedstawiony został za pośrednictwem animacji filmowej wyświetlanej na planszach na największej ścianie. W jednej części przestrzeni zaaranżowany został kram – stragan handlowy z zadaszeniem, który będzie można dotknąć. Kram ukazuje Zgierz, jako miasto z prawem do targów i jarmarków (od XVI w.) oraz miejsce przez, które przechodziły różne szlaki handlowe. Na ścianie wyeksponowane zostały monety z tego okresu w kloszu naściennym. W tej części wyeksponowana została również tyflografika w formie modelu pieczęci miejskiej, wykonana techniką druku 3D, z wyobrażeniem Zygmunta Starego i królowej Bony, którą będzie można dotknąć. Zaaranżowany kram oraz eksponowane monety podkreślają znaczenie miasta przed jego zniszczeniem w trakcie potopu szwedzkiego. W przestrzeni tej znajduje się 5 tablic informacyjnych, z czego dwie traktują o historii regionu w XVI, XVII i XVIII w., jedna o potopie szwedzkim, a pozostałe dwie dopełniają wizualnie całość przestrzeni. Kończącym elementem ekspozycji są zabytkowe drewniane drzwi będące niejakim portalem prowadzącym do drugiej części wystawy.

Podłoga w sali wyklejona została folią podłogową, na której znajduje się oś czasu wyznaczająca kierunek zwiedzania i posiadająca podstawowe informacje o danej epoce. Ekspozycja wyposażona została również w tabliczki zapisane w języku Braille’a, w celu udostępnienia wystawy dla szerszej grupy odbiorców.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.